Studio Christine Jetten

Innovatieve keramische glazuren voor architectuur en de publieke ruimte.

“Als mensen een gebouw mooi en prettig vinden, willen ze het laten staan en goed onderhouden.” Dit is één van de centrale motivaties voor de aandacht die ontwerper en glazuurspecialist Christine Jetten besteedt aan haar glazuren. Christine is pionier op het gebied van geglazuurde keramieken gevels voor moderne architectuur. Voor het (w)aardewerk project van Crafts Council Nederland onderzoekt Christine maar liefst drie glazuren die passen bij de uitdagingen van de stad anno nu.

“We doen onze zintuigen tekort”

Christine groeide op met de Nederlandse stadsuitbreidingen van de jaren ’60, ‘70 en ‘80. “In deze nieuwbouwwijken leken alle gebouwen op elkaar en waren er geen visuele herkenningspunten. Ik raakte aan de lopende band verdwaald en dacht: we doen hier onze zintuigen echt tekort.” Ondertussen studeerde Christine aan de kunstacademie in Tilburg en aan de Gerrit Rietveld Academie, waar ze met steeds grotere keramieken sculpturen ging werken. Voor elk van deze werken creëerde Christine een unieke uitstraling met glazuur als onderdeel van de huid. Hierdoor raakte ze gefascineerd door de eindeloze mogelijkheden van glazuren.

Waar de keramische industrie de glazuren steeds verder gestabiliseerd heeft kiest Christine ervoor om vanuit de grondstoffen te werken. Doordat de ingrediënten van commerciële glazuren een voorbewerking hebben ondergaan (fritten, glazuurpigmenten) worden de kleuren stabiel en monochroom. Christine benut de natuurlijke eigenschappen van glazuur grondstoffen en is altijd op zoek naar de magie in het glazuur: gelaagdheid, dieptewerking, variaties, lichtreflectie geven een expressie die een beroep doet op de zintuiglijke beleving. Christine benadert glazuren met een kunstenaarsoog. “Omdat ik een buitenstaander was, kon ik redelijk ongedwongen experimenteren met samenstellingen en techniek.” Dit resulteerde in unieke glazuren.

Keramiek voor architectuur

Christine ontwikkelde haar expertise verder door restauratiewerk aan historisch bouwkeramiek. Na een bezoek aan een gebouw van architect Berlage in Londen, waarvan de gevelbekleding helemaal van keramiek is, kwam ze door een samenloop van omstandigheden eind jaren ‘90 in aanraking met een groot internationaal architectenbureau. “Zij waren op zoek naar een moderne vertaling van deze historische gevel, naar iets bijzonders dat zich zou voegen in de historische omgeving van the City in Londen. Ik heb toen samen met hen geglazuurde keramieken panelen voor de façade van een gebouw ontwikkeld. De architectuur met vliesgevels die we nu heel gewoon vinden, was toen net in opkomst.” In Nederland vond Christine’s werk lange tijd geen aansluiting. “Hier zijn we na de oorlog keramische ornamenten en tegelwerk in architectuur oubollig gaan vinden. Het was te duur en arbeidsintensief.” In andere delen van de wereld werd Christines expertise op dit vlak juist zeer gewaardeerd.

Christine ontwierp talloze geglazuurde keramieken facades voor gebouwen over de hele wereld, van New York en Washington DC tot het Midden Oosten en China. Na 25 jaar internationaal gewerkt te hebben, besloot Christine om zich op de Nederlandse situatie te richten. Ze zag dat de tijd rijp was voor haar product. Tegenwoordig is er in architectuur veel aandacht voor de openbare ruimte, een domein waar Christine al lange tijd in geïnteresseerd is. “Architecten gingen pleinen de woonkamers van de stad noemen, en toen dacht ik: dan kunnen mijn glazuren het behang van die woonkamers worden.”.

Oriëntatie voor blinden en slechtzienden

Bij de stad van nu horen vraagstukken van nu. Bijvoorbeeld: hoe maken we deze ‘huiskamers van de stad’ welkom voor iedereen? Christine werkt samen met Gabriëlle, die gedurende haar leven blind is geworden. Samen ontwikkelen ze glazuren, reliëfs en texturen die een prettige tastervaring leveren voor blinden en slechtzienden. “Tastzin is altijd belangrijk geweest in mijn werk. In Londen hebben mensen een keer bijna de politie gebeld omdat ik met zoveel aandacht een gebouw stond aan te raken!”

Voor blinden en slechtzienden is oriëntatie in de stad haast onmogelijk. “Gabriëlle vertelde mij dat ze vaak denkt dat ze op een bepaalde plek is, en dan heel ergens anders blijkt te zijn. Dat is toch vreselijk?” Gabrielle’s ervaring doet denken aan wat Christine meemaakte toen ze steeds verdwaalde in de nieuwbouwwijken van de jaren ‘70. “Met de textuur van tegels kunnen we herkenningspunten maken voor de tastzin. Hierdoor kunnen mensen zich oriënteren. Bovendien hebben blinden een andere schoonheidservaring. Gabriëlle zei: “alle glazuren klinken anders.” Daar had ik zelf in al die jaren nog nooit bij stilgestaan.”

Christine benadrukt het belang van tactiele kwaliteiten en het prikkelen van de tastzin met haar werk in een wereld die steeds verder digitaliseert.

Innovatie voor de stad van nu

De aandacht voor de tastwaarde, verschillende schoonheidservaringen en ook klimatologische aspecten zit verwerkt in de glazuren die Christine maakt voor (w)aardewerk. “Als de openbare ruimte een verblijfsruimte wordt, is schoonheid heel erg belangrijk.” Op het eerste paneel zijn geschubde tegels met een unieke tastwaarde te zien. De diverse glazuren die hier gebruikt worden, bevatten 0.2% – 2% fijnstof uit de zware industrie. De inspiratiebron voor deze vormgeving is de schoonheid van verkleurende bladeren in boomkruinen in de herfst.

Met het tweede glazuur onderzoekt Christine de mogelijkheid om hitte te reflecteren, zodat gebouwen koeler blijven. Steden worden steeds heter omdat beton en andere materialen hitte absorberen. De kwaliteit van leven komt hierdoor in gevaar, omdat in steden zogeheten ‘urban heat islands’ ontstaan, waar de hitte niet meer uit kan ontsnappen. Christine ontwikkelt reflecterende glazuurrecepten die niet alleen hitte kunnen afstoten, maar ook een verrassende schoonheid huisvesten. Als reactie op veranderende lichtomstandigheden straalt het oppervlak steeds iets anders uit. Dat geeft een dynamische beleving van de gebouwen waarop het glazuur gebruikt wordt.

Het derde glazuur dat Christine heeft ontwikkeld is een bronsglazuur dat voor 40% bestaat uit fijnstof die afgevangen wordt in de zware industrie door ENS Clean Air. Het fijnstof wordt door ENS onttrokken aan de lucht in fabrieken ter verbetering van de arbeidsomstandigheden en ter vermindering van mileu-emissies. Dit fijnstof blijft achter in de systemen en had tot nu toe geen bestemming. “Door het fijnstof aan een glazuurrecept toe te voegen, gaat het tijdens het stookproces een chemische reactie aan met de overige ingrediënten waardoor het ingesloten wordt.” Daardoor kan het niet zomaar meer in de aarde of het water terechtkomen. Keramiek is heel slijtvast, dus het fijnstof zit goed opgeborgen in deze keramieken tegels. 

Voor een duurzame toekomst van glazuur en keramiek is het volgens Christine belangrijk dat specialisten uit verschillende sectoren met elkaar in gesprek gaan. “Beton, staal en glas waren de architectonische materialen van de twintigste eeuw. Nu krijgen hout en keramiek steeds meer toepassingen. Ik heb behoefte aan fundamentele gesprekken nu keramiek meer in de spotlight komt te staan.” Christine vindt steeds nieuwe wegen om glazuren te innoveren en gaat door met haar bijdrage leveren aan het toekomstbestendig maken van onze architectuur.

@studio_christine_jetten
studiochristinejetten.nl