Marte Mei + De Ceuvel

Glazuur gemaakt van door planten onttrokken metalen uit vervuilde grond

Op het terrein van Broedplaats de Ceuvel in Amsterdam liggen woonboten op het droge. En dat met een goede reden: de bodem is hier zo vervuild dat er niet op gebouwd mag worden. Daarom bevinden alle groene initiatieven die verbonden zijn aan de Ceuvel zich in één van deze boten. Het hart van het project van ontwerper Marte Mei van Haaster en grondbeheerder Anke Wijnja bevindt zich echter niet ín een woonboot, maar in de groene zee van planten die de boten omringt.

Deze planten zijn namelijk terwijl ze groeien bezig met het opnemen van de zware metalen uit de bodem. Anke oogst deze planten als ze volgroeid zijn door ze uit de grond te trekken, om de giftige stoffen voor goed uit de bodem te onttrekken. Dit proces wordt ook wel fytoextractie genoemd. Tot nu toe was er echter nog geen bestemming voor het restproduct, namelijk de planten. Ze kunnen niet gecomposteerd of weggegooid worden want dan komen alle giftige stoffen vanzelf weer in het systeem. En dat is waar ontwerper en Land-Ally Marte Mei in beeld komt.

Land-Ally

“Als Land-Ally probeer ik de relatie tussen mens en natuur te faciliteren middels ontwerp.” De titel Land-Ally refereert aan een methode die Marte Mei ontwikkelde om als ontwerper positief bij te dragen aan een landschap, als een bondgenoot (ally) van het land. Deze methode bestaat uit zeven stappen en krijgt vorm in samenwerking met ecologen of andere specialisten op het gebied van landschap. Vaststellen waar het landschap uit balans is, is na het leren kennen van een gebied een belangrijke stap in het proces. Marte Mei stelde vast dat het landschap van de Ceuvel uit balans is doordat de planten die er groeien na fytoextractie niet teruggegeven kunnen worden aan de aarde.

Voor een eerder project maakte Marte Mei een natuurlijk glazuur voor keramiek uit de as van hout. Toen Anke Wijnja proefstalen uit dit project in Martes studio zag, was het idee voor een Ceuvel-as glazuur geboren. “We probeerden met dit project een doel te vinden voor de plantenmassa die er toch al was, en dan het liefst in de vorm van een object dat ook weer kan bijdragen aan de cyclus van fytoextractie.”

Onkruid?

Marte Mei verwerkt de planten van de Ceuvel tot as en maakt hier glazuren van. Deze worden gebruikt op gereedschap voor de Ceuvel, en op kopjes waarin zaailingen zitten die de giftige stoffen opnemen, ieder met een stukje glazuur gemaakt van dezelfde plant. “We willen laten zien hoeveel kracht er zit in de brandnetel of de vlier. Mensen zullen bij fytoextractie misschien denken: dat zullen wel hele bijzondere gekke planten zijn die ik moet bestellen, maar nee! Dat kun je ook al doen met de planten die je misschien zelfs als onkruid zou bestempelen.” Nadat de planten ergens gepland zijn, kunnen de potjes als mok gebruikt worden.

Een vast onderdeel van Marte Meis’ werkproces is het vormgeven van haar eindproduct aan de hand van de obstakels die ze tegenkomt. “Ik zoek naar een manier om met de natuur te werken als een collaborator in plaats van een commodity. Daardoor is er altijd een moment in mijn werkproces dat het helemaal niet wordt zoals ik wil. En daar moet ik altijd om lachen omdat ik me realiseer: dit komt omdat ik samenwerk met een entiteit die niet komt opdagen op de manier waarop ik als mens dat wil.” De planten van de Ceuvel kwamen bijvoorbeeld niet opdagen in de hoeveelheden waar Marte Mei eerst op gehoopt had. En veel extra planten oogsten voor de as zou voorbij schieten aan het doel om het landschap te ondersteunen met het gemaakte object. Daardoor was er ruimte voor minder glazuur, waardoor de plantenpotjes opnieuw vormgegeven moesten worden: zo is er naast as ook slib uit de omgeving van de Ceuvel als glazuur gebruikt.

Daarnaast bleken sommige planten zo veel gifstoffen opgenomen te hebben, dat na het testen van de as sommige glazuren mogelijk niet food safe zouden zijn. Dit probleem zette Marte om in het tweede gedeelte van het eindproduct, namelijk een reeks objecten die gebruikt zal worden voor workshops over fytoextratie en over de rol van de mens in een ecosysteem op de Ceuvel. Een schepje dat deelnemers gebruiken om nieuwe planten te oogsten is vervaardigd met een mogelijk giftig glazuur, maar de mok waar ze uit drinken is veilig.

Een positieve bijdrage

De workshop dient als een manier om de opgedane kennis over fytoextractie door te geven en om bij te dragen aan de cyclus van fytoextractie. “Keramiek heeft een negatieve connotatie door de energie die het gebruikt om te bakken, dus hoe kunnen de werken die je maakt een positieve bijdrage leveren aan de omgeving?” Kritische zelfbevraging op het gebied van duurzaamheid is voor Marte Mei als ontwerper cruciaal. “We kunnen niet langer vanuit een mens-centrisch beeld onze wil blijven opleggen aan het landschap. That’s what got us into this mess at the first place.” Volgens Marte Mei is het tijd om ons als mensen op een positieve, constructieve manier te verhouden tot landschappen. “We moeten ons als positieve invloed op de natuur gaan zien anders kunnen we niet vooruit.” Daarin hoopt ze met haar Land-Ally methode een steentje bij te dragen.

Tekst: Anke Vromen
Fotografie: Fan Liao