Meet the Maker: Dave van Gompel

‘Ik ben Dave van Gompel, geboren en getogen in Amsterdam. Na mijn studies kunstgeschiedenis en meubelrestauratie woonde ik vijf jaar in Tokio om mij te bekwamen in de Japanse lakkunst (Urushi). Het begon allemaal met een fietstocht van zuid naar noord Japan. Onderweg kwam ik in aanraking met lakwerk. Ik vond het prachtig! Terug in Amsterdam zag ik dat het mogelijk was om een beurs aan te vragen om in Japan te studeren. Deze beurs heb ik gekregen. Ik kreeg geld voor twee jaar en dat was ook mijn plan. Mijn hoogleraar daar zei echter dat ik voor vijf jaar kon komen, of niet. De keuze was snel gemaakt; ik heb de volledige opleiding gedaan. Ik ben de enige niet-Aziatische lakwerker die gepromoveerd is aan de Tokyo University of the Arts; de oudste lakwerkopleiding van Japan. Ik heb mij gespecialiseerd in de techniek maki-e, dit is schilderingen in gesprenkeld goudpoeder. Nu woon en werk ik weer in Amsterdam, waar ik een restauratieatelier heb.’

Meet the Maker: Dave van Gompel

Kan je ons meer vertellen over Urushi?
‘Urushi is een grillig, onvoorspelbaar materiaal. Het is een boomhars met levende enzymen die uithardt bij een hoge luchtvochtigheid. De oosterse lakboom groeit goed in Japan en wordt na de aanplant minstens vijftien jaar met rust gelaten. In het oogstjaar worden de bomen van juni tot oktober met regelmaat ingekerfd. De lak wordt geoogst en vervolgens sterft de boom. Na het oogsten wordt er direct een nieuwe scheut geplant die weer kan gaan groeien. Eén boom levert ongeveer een tandpastatube rauwe lak op waardoor het een enorm kostbaar materiaal is. Het vergt veel ervaring om het materiaal aan te voelen en als het ware een dialoog met de levende grondstof te ontwikkelen. Hoewel ik vijf jaar lang intensief getraind ben, voel ik nog iedere dag dat mijn relatie tot het materiaal zich verdiept en versterkt wordt.’

Wie beschouw je als bron van inspiratie?
‘Ik heb verschillende leermeesters die veel invloed op mij gehad hebben, zowel in Nederland als in Japan. Zo heb ik veel geleerd van de meubelrestauratoren Reinier Klusener en Herman den Otter en houtsnijder Cees van Soestbergen. Maar de meest invloedrijke lessen heb ik ongetwijfeld gekregen van mijn Japanse hoogleraar in lakwerk Arisumi Mitamura. In plaats van het materiaal te beheersen en naar je hand te zetten (de Europese aanpak), heeft professor Mitamura mij vooral geleerd om jezelf in dienst te stellen van de wensen van het materiaal. Tijdens mijn studie zei hij vaak: ‘het materiaal praat tegen je, maar je verstaat zijn taal nog niet’. Hij toonde mij ook dat ik onderdeel werd van een ambachtelijke traditie die honderden -zo niet duizenden- jaren oud is en dat dit een verantwoordelijkheid met zich meebrengt om me in te zetten voor het behoud van de kennis en vaardigheden. Hij moedigde me aan de taal te leren want daarin zit veel informatie over de cultuur van een land, door de taal te spreken, kom je dichterbij de mensen.’

 

Meet the Maker: Dave van Gompel
Professor Mitamura

Hoe heb je deze periode ervaren?
‘Ik heb vijf jaar lang een nagenoeg permanente cultuurshock ervaren waarbij ik gedwongen werd om mijn normen en waarden aan te passen aan een volstrekt andere omgeving. Ik merkte daar pas hoe Nederlands ik ben! Het leidde tot veel twijfels, maar ook tot nieuwe inzichten. Hoewel het leven in Japan zeker niet eenvoudig was, heeft het mijn leven enorm verrijkt. Ondanks de cultuurverschillen, zal Japan voor altijd mijn tweede vaderland blijven.’

Waar haal je inspiratie vandaan?
‘Ik werk voornamelijk als restaurator. Wanneer ik eigen werk maak in urushi, denk ik dat ik meer neig naar vormgeving en design met daarin kleine details die mij opvallen in alledaagse zaken. Vaak loont het om extra te concentreren op zaken die heel vanzelfsprekend lijken. Door goed te kijken zie je meer en ontdek je details die daarvoor nog verborgen waren.’

Wat zijn uitdagingen binnen jouw werk?
‘Lakwerk is een tijdrovend proces dat slechts in kleine stapjes kan worden uitgevoerd. Het is vooral lakken, drogen en slijpen. En dat tientallen keren. Je kunt met lakwerk niet in één ruk doorwerken. Ik werk dus aan heel veel objecten tegelijkertijd en dat vergt nogal het nodige tijdmanagement. De meeste beginnende lakwerkers hebben een allergie voor het materiaal, omdat het een hele nare agressieve huiduitslag veroorzaakt. Omdat ik er nu al jarenlang dagelijks mee in aanraking kom, ben ik resistent geworden. Het was een harde leerschool, zo verbood mijn leraar mij om handschoenen te dragen, daar pluk ik nu de vruchten van.’

Waar ben je momenteel mee bezig?
‘Ik restaureer voornamelijk antiek lakwerk. Dat zijn vaak objecten uit de zeventiende en achttiende eeuw die door de VOC via Dejima naar Nederland zijn vervoerd. Hoewel ik me vooral richt op Japans werk, restaureer ik ook lakwerk uit China, Korea en Vietnam. In de tijd die overblijft, maak ik eigen werk dat meer neigt naar design. Onlangs heb ik een serie lakdoosjes gemaakt die groenten en fruit imiteren omdat ik het leuk vind om te spelen met texturen in lak. Urushi is namelijk een ongelooflijk veelzijdig materiaal dat bijna iedere denkbare kleur, textuur of glansgraad kan aannemen.’

 

Meet the Maker: Dave van Gompel
Banaan-doosje (2019), collectie LAM Museum Lisse

Hoe zie jij de positie van de maker in de toekomst?
‘Ik wil graag geloven dat wij aan de vooravond van een kentering staan. Mensen staan steeds vaker stil bij de consequenties van de wereldhandel, massaproductie en de impact op het milieu. Ook leren veel Nederlanders de waarde van de natuur en de menselijke maat in dingen als voedsel, kleding en ambachtelijke producten weer kennen. Kijk bijvoorbeeld naar de opkomst van biologisch eten en verantwoord geproduceerde kleding. Het verbaast mij niets dat mensen steeds meer behoefte krijgen om terug te keren naar de basis. Met de dagelijkse producten in ons huis lopen wij echter een beetje achter. Begrijp me niet verkeerd; ik vind het fantastisch dat IKEA meubilair voor iedere portemonnee beschikbaar maakt. Maar massaproducten missen cultuurgeschiedenis omdat ze geen relatie meer hebben met de traditionele ambachten waar ze uit voortkomen, en er vaak geen mensenhanden meer aan te pas komen. Dat is misschien ook een van de redenen dat wij die meubels net zo makkelijk weer weggooien als dat we ze kopen. Daarom adviseer ik iedereen om minstens één object in huis te hebben dat handgemaakt is. Het maakt niet uit of dat een compleet kabinet is of een zoutvaatje. Door een handgemaakt object te koesteren, verrijk je je leven en ondersteun je bovendien de maker en de traditie van het ambacht. Het valt mij op dat steeds meer mensen ontvankelijk zijn voor deze boodschap, dus zie ik de toekomst van de maker positief in.’

Wat wil je aan anderen mee wil geven?
‘Als restaurator ben ik natuurlijk elke dag bezig met het behoud van cultureel erfgoed. In Japan leerde ik dat wij in het westen vaak op een veel te materialistische manier naar cultureel erfgoed kijken. Je zou als overheid en samenleving meer moeten investeren in de menselijke vaardigheden die ten grondslag liggen aan deze uitingen van cultuur. Als de laatste maker sterft, zijn de objecten in musea immers ook een groot deel van hun ziel en context kwijt. Dit besef maakt dat Japan veel succesvoller is geweest in het behoud van ambachten dan wij. Dit probeer ik altijd duidelijk te maken wanneer ik mensen over mijn ongebruikelijke beroep vertel. Daarom geef ik ook regelmatig demonstraties en presentaties; ik zie dit als onderdeel van mijn werk als maker die in een eeuwenoude traditie staat.’

 

Meet the Maker: Dave van Gompel
Afstudeerwerk (2018)

Hoe sta jij in deze tijd van Corona?
‘Ik zie de toekomst voor ambachten positief in. De coronacrisis heeft de samenleving veel schade toegebracht, maar het is misschien ook een moment geweest waarop wij even tot stilstand kwamen en na konden denken over de dingen die ons leven bijzondere waarde geven. Dat wij niet op de huidige voet verder kunnen, is op pijnlijke manier duidelijk geworden. In plaats van eindeloze schaalvergroting, zullen wij terug moeten naar kleiner, dichter bij huis en met minimale impact op het milieu. Mijn verwachting is dat ambachten op lange termijn een belangrijke rol zullen spelen in deze ontwikkelingen.’

Wat kan Crafts Council Nederland volgens jou doen?
‘Crafts Council Nederland is een betrekkelijk nieuwe organisatie die een groot gat vult binnen de organisatie en verbintenis van ambachten in Nederland. Daarmee dragen zij een grote verantwoordelijkheid. Het besef dat ambachten onderdeel zijn van ons cultureel erfgoed is een buitengewoon sterk uitgangspunt en een centrale boodschap die langzaam in alle lagen van overheid en de Nederlandse bevolking begint door te dringen. Persoonlijk ben ik van mening dat onderwijs hier een belangrijke rol in speelt en dat ambachtelijk onderwijs op een andere didactiek gestoeld is dan academisch onderwijs, waar grote collegezalen met wisselende gezichten de norm zijn. Ik ken beide werelden. Ambachtelijke kennis is een minstens even waardevolle vorm van kennis die zich vooral door kijken, doen en voelen kan ontwikkelen en nauwelijks uit boeken kan worden geleerd. Je moet als maker leren communiceren met het materiaal. Daarom denk ik dat Crafts Council zich vooral moet inzetten voor de erkenning van ambachtelijke vaardigheden als legitieme vorm van kennis die als gelijkwaardig moet worden gezien aan academische kennis. Dat deden achttiende-eeuwse filosofen als Diderot en Condorcet immers ook al in hun vroege traktaten over ambachten.’

Meer lezen? Klik hier. 

Meer Meet the Maker? Klik hier. 

 

Meet the Maker: Dave van Gompel
Appel-doosje (2020)