CCNL in Zuid-Korea

Wat kennen we van Korea behalve Kim Jong-un, Gangnam style en kimchi? Crafts Council Nederland ging in december 2018 op researchtrip om meer van het land te weten te komen en de geweldige Koreaanse crafts en hun meesters te ontdekken.

Samen met de Nederlandse ambassade in Seoul en Fenomeno Group – een ontwerpcollectief dat ambachten herontdekt – ging CCNL tien dagen op pad om zich onder te dompelen in de Koreaanse gebruiken. We ontdekten nieuwe technieken, maar kwamen ook veel parallellen tegen. Zo is er vooral een oudere generatie actief in de ambachten, is er behoefte aan vernieuwing van technieken en de noodzaak om deze te verbinden aan een hedendaagse lifestyle. Hieronder een aantal voorbeelden van de inspirerende meesters die wij ontmoetten.

Pojagi
De eerste meester die we bezoeken is Hyun Hee Kim, nu 70 jaar oud en borduurt al 50 jaar. Sinds 20 jaar focust ze helemaal op pojagi, een typisch Koreaanse patchwork techniek. Het verschil tussen quilten en pojagi is dat je bij quilten de steken niet ziet en bij pojagi juist wel. Dit draagt bij aan het werk. De techniek komt ook voor in Japan en China, maar is het populairst in Korea omdat het echt is ingebed in de cultuur. Het resultaat wordt gebruikt om cadeaus mee in te pakken, maar ook om spullen mee op je rug te binden en zelfs een baby in te dragen. Hyun Hee Kim woont in een appartement vol met planten in een reuze flatcomplex aan de rand van miljoenenstad Seoul. Ze vertelt ons dat haar inspiratie vanuit de traditie komt, van de Joseon dynastie (1392 tot 1897 n. Chr.) en dat als je iets geeft dat is verpakt in pojagi, het wordt gezien als een reflectie van het hart.

Ze wordt beschouwd als meester der meesters en heeft al 2000 studenten opgeleid die zelf ook weer lesgeven. Drie keer in de week komen studenten bij haar thuis om les te krijgen. Omdat ze ontzettend veel werkt en maakt, omdat de proporties en kleur van haar werk uitstekend zijn, wordt ze gezien als topmeester. Ze probeert haar werk altijd te verbeteren met het motto ‘less is more’ en zoekt harmonie in proporties. De stoffen die ze gebruikt verft ze zelf met natuurlijke verf in haar werkkamer in huis.
De moeder van Hyun Hee Kim is 92 jaar en borduurt en breit nog steeds. Hyun Hee heeft het borduren van de docent van haar moeder geleerd, die direct een talent in haar herkende. Nadat de docent op honderdjarige leeftijd overleed, stortte Hyun Hee zich volledig op pojagi – misschien wel met het idee om ook zo oud te worden. Voordat ze die keuze maakte, creëerde ze grote traditionele borduurwerken in de stijl van de oude koningen. Aan een prachtig werk met vogels werkte ze voor een jaar lang wel 18 uur per dag! Op haar 58ste kreeg ze een hersentumor en besloot ze iets minder hard te werken en vorig jaar kocht ze een auto om meer mobiel te zijn en meer van haar eigen land te kunnen zien.

Op de vraag ‘wat is je meesterwerk?’ presenteerde ze ons een laag kamerscherm dat de seizoenen ‘in overvloed’ toont. Het borduurwerk is opgehoogd d.m.v. draden, een zeer moeilijke techniek. Het kamerscherm is zo laag, omdat voordat de Russen en de Amerikanen hoge tafels introduceerden in Zuid-Korea, het leven zich laag op de grond afspeelde.
Haar werk is aangekocht door het museum in Sydney en getoond in Milaan. In het begin schetste ze haar ontwerpen nog, maar dat is nu niet meer nodig. Ze werkt direct vanuit haar hoofd. Nadat we dachten alle schatten te hebben gezien, kwamen er nog meer werken tevoorschijn: naaigerei, brillenkokers, hoeden etc.

Papiervlechten
In een bijzonder huis in Seoul ontmoeten we Young Soon Lee, bijna 70 jaar en in 1973 afgestudeerd als honourly graduate aan de kunstacademie in arts&crafts en fabric&design. Toentertijd was haar generatie niet geïnteresseerd in traditionele ambachten, maar Young Soon Lee wel. Ook toen gingen de crafts verloren, samen met de oudere generatie. Elk weekend trok ze het land door opzoek naar de beste craftsmensen waarbij ze bijzondere technieken kon bestuderen, zoals papier twijnen en vlechten. Zelf leerde ze de technieken door over de schouders van de meesters te kijken om het vervolgens na te doen in haar studio. Ook ging ze opzoek in musea naar ambachten, hier werd ze geïnspireerd door het 500 jaar oude papiervlechten uit de Joseon dynastie.
Ze heeft zich vooral gericht op het vlechten van manden en potten met papier. Het papier dat ze zelf tot touw twijnt, wordt gemaakt van de moerbeiboom en komt voornamelijk van oude boeken waarvan ze de kaft en de bladzijden gebruikt. Lachend vertelt ze ons dat de potten en vazen die ze maakt zo hoog zijn als haar arm lang is. Aangezien ze van binnen naar buiten vlecht kan ze niet hoger.

Van al die jaren waarin ze zich verdiept in het vlechten heeft ze haar schetsen bewaard en zo is er een heel archief ontstaan. Ze probeert de technieken zo goed mogelijk te documenteren, zodat een volgende generatie het nog kan leren. Ze gaf les op de universiteit, maar heeft nu geen studenten meer omdat ze ondervindt dat deze generatie niet meer geïnteresseerd is in de technieken. Het is namelijk een lang en intensief proces en moeilijk om het materiaal te vinden. Ze denkt ook dat ze niet meer genoeg tijd heeft om mensen de techniek te leren, dus besteed ze haar tijd het liefst aan het maken van eigen werk dat is aangekocht door het Victoria&Albert Museum in Londen en is gepresenteerd tijdens de craftbeurs Révélations in het Grand Palais in Parijs.
Haar man is kunstenaar en heeft hun huis ontworpen, samen delen ze de studio aan huis. Ook Young Soon Lee is een echte verzamelaar. Uit elke prachtige zelfgemaakte papieren doos komen fantastische antieke schatten.

Lakmeester
Aan het einde van onze reis, wanneer we al bijna helemaal verzadigd zijn door alle nieuwe indrukken, ontmoeten we lakmeester Yang Yue Jeon. Deze charismatische expert ontvangt ons in een vrij leeg atelier, maar dan gaan de dozen open en het ene na het andere fantastisch gelakte object verschijnt; van vazen en schalen tot kistjes.
Yang Yue Jeon werkt op hout of met klei en hennep. Hij maakt lakwerk met goud en probeert daarmee amber na te bootsen. Hij gebruikt geen kunstmatige chemicaliën; dit is gezonder en houdt het eten goed dat in de dozen bewaard kan worden. Lakwerk is een hele geavanceerde techniek; het boomhars is semitransparant, nadat je het op hout of hennep aanbrengt en wacht tot het droogt, wordt het donkerder, maar na een tijd wordt het weer lichter, glimmender en de kleur ontwikkelt zich. Yang Yue Jeon vindt dat lakwerk zich gedraagt als een bloem, bij elke laag wordt het lichter en glanzender, zoals een bloem die bloesemt.

Na een tijd met het lak gewerkt te hebben krijgt de meester geen allergische reactie meer van de hars, zoals velen van zijn studenten nog wel krijgen. Yang Yue Jeon geeft namelijk les in zijn workshop. Hij is de meester der meester en leidt andere meesters op. Ook vanuit een nieuwe generatie is er aandacht voor deze techniek, zijn jongste student is 27 jaar.

De objecten die hij maakt hebben vaak nog een extra functie. Zo heeft hij “De Seizoenen Tafels” gemaakt zodat mensen weer met elkaar thee zullen drinken en diepgaande gesprekken voeren in plaats van elkaar alleen te ontmoeten in een virtuele wereld. Wil je ook zo’n mooie tafel? Yang Yue Jeon werkt helaas niet in opdracht, omdat hij niet weet wanneer iets klaar zal zijn en er niet van houdt als iemand zegt wat hij moet doen.