Blauwdruk

Crafts Council Nederland onderzoekt de geschiedenis, toepassing en innovatieve mogelijkheden van blauwdruk. Blauwdruk gaat over natuurlijk verven, houtbewerking, textiel en het ontwerpen van patronen. Hoewel de oorsprong van de Europese blauwdruk in Nederland ligt bestaat dit ambacht bij ons niet meer. Doel is de hedendaagse mogelijkheden van blauwdruk te onderzoeken en deze over te dragen aan de volgende generatie om daarmee vanuit het erfgoed de technieken en toepassingen te behouden én te innoveren.

Tijdens het project onderzoeken we zowel traditionele als innovatieve materialen en grondstoffen. Daarin speelt de uitwerking van de verfplant op verschillende soorten textiel een grote rol. In Europa werd vroeger gedrukt op lokaal verbouwd textiel als vlas (linnen) en hennep. In India en Indonesië wordt van oudsher op katoen en zijde gedrukt omdat dat daar voor handen is. De verfplanten zijn onder andere Isatis tinctoria (Wede) en Indigofera tinctoria (Indigo).

Geschiedenis

De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) bracht veel textiel gerelateerde ambachten naar Europa. Een van de technieken, het drukken van patronen met stempelblokken (blockprint) en het daarna inverven met blauwe verfstof, werd hier heel erg populair. In Europa en ook in Nederland werd sinds de late middeleeuwen blauw geverfd, hiervoor werd een inheemse blauwe kleurstof gebruikt; wede, waarmee de inlandse wol en het linnen geverfd werd. Omdat de kleurstof niet heel sterk was moest een stof vaak gedompeld (of getrokken) worden. Het door de VOC meegebrachte indigo, dat dezelfde chemische samenstelling had als de inlandse wede, was wel honderd keer zo sterk waardoor het prachtige donkerblauwe effect op veel gemakkelijkere wijze te verkrijgen was. Indigo werd daarmee een zeer gewilde kleurstof. Nederland groeide al snel uit tot hét Europese centrum van de katoendrukkerij (de plek waar het ambacht blauwdruk werd beoefend). Rond 1700 telde Amsterdam circa 80 katoendrukkerijen. Geleidelijk verspreidde de techniek zich ook over de andere landen in Europa. Het gevolg was dat rond 1750, de katoendrukkerijen in Nederland in de problemen kwamen. Ondanks het rijke verleden was de katoendrukkerij begin 19e eeuw nagenoeg uit Nederland verdwenen.

Waarom Blauwdruk?

Technieken en grondstoffen zijn de basis voor de crafts en staan beide onder druk. Er is actie nodig voor het herijken van onze relatie met onze maakvaardigheden, maaktechnieken en materialen. De kern van dit project is het actualiseren van het ambacht blauwdruk. Het betekent niet dat we teruggaan naar hoe het ooit was, het gaat om de maakcultuur van de toekomst waarbij op essentieel niveau de waarde van leefomgeving, werken en consumeren wordt bevraagd en opnieuw wordt vormgegeven, met respect voor en in verbinding met de mens en de aarde.

Blauwdruk wordt financieel mogelijk gemaakt door Fonds voor Cultuurparticipatie.