Meet the Maker: Sandra van Riet

‘Wat voor soort keramist ben ik? Ik zoek altijd naar de tijdloze vorm, de oorsprong van een voorwerp dat een functie heeft, oerkeramiek in de zin van levensbehoefte (eten uit een kom, drinken uit een beker). Niet overdadig maar met heldere vormen en in de menselijke maat. Ik gebruik pure materialen en mijn glazuren maak ik van veldspaten, kwarts, klei en natuurlijke kleurstoffen, zoals ijzer, kobalt, koper, mangaan; kleur in de zuiverste vorm. De klei voor mijn glazuren haal ik uit de grond rond mijn dorp en soms haal ik er ook de klei voor mijn potten vandaan. Na een lange omweg ben ik geworden wat ik altijd al graag wilde zijn. Van huis uit was het ondenkbaar dat ik een maker zou worden. Daarom ben ik begonnen met een opleiding tot administratief medewerker, alhoewel ik de hele tijd dacht ‘dit wil ik niet’. Daarom ben ik verder gaan studeren maar ook de studie media en communicatie maakte mij niet gelukkig. Uiteindelijk ben ik een restaurant en hotel begonnen. In die tijd leerde ik Rob Muylaert en zijn vrouw Bep kennen die mij een anti-stress dagje cadeau gaven: keramiek maken in Rob’s werkplaats. Na deze dag was ik verkocht, ik werd door de keramiek gegrepen. Ik ging lessen volgen bij Rob en daarna heb ik de driejarige parttime SBB opleiding in Gouda gedaan. Ik concentreerde mij in die tijd volledig op mijn eigen ontwikkeling. Ik deed aanvullende cursussen in Duitsland, Nederland en Frankrijk, verzamelde de juiste mensen om mij heen en legde mijn bibliotheek aan.’

Waar ben je momenteel mee bezig?
‘Ik ben bezig met het ontwerp van een uitgebreid servies. Naast het maken van eigen werk restaureer oftewel reconstrueer ik historische bouwkeramiek en glazuren. Vaak worden beschadigde onderdelen met behulp van een mengsel van kunststof en kleipoeder gerepareerd, maar dat is geen keramiek. Uiteraard zijn er uitzonderingen waar deze techniek van pas komt zoals bij minimale beschadigingen. Maar om grote delen keramiek te herstellen zou je reconstructies moeten maken op basis van het originele maakproces. Ik ben tegenwoordig bezig met de reconstructie van een geglazuurde reliëfsteen. Dat houdt in: reinigen, historisch onderzoek doen zowel in archieven als bij het origineel, materiaalonderzoek, glazuuronderzoek, maken van proefstukken en proeftegels voor glazuuronderzoek, het leren van het handschrift van de kunstenaar en daarna begint het echte werk. Sommige opdrachten doe ik alleen, voor andere opdrachten werk ik samen met collega’s. In Nederland en ook Duitsland en vele andere landen zijn er nog maar een handvol makers die werken zoals ik: Tichelaar in Makkum en Christine Jetten werken in dit zeer gespecialiseerde metier. Productieketens in een hedendaags keramiekbedrijf zijn afgeslankt op standaard, efficiëntie en rendabiliteit. Het is een compleet anderetak van sport. Daarom kunnen zij dit werk niet meer doen. Wij zijn er voor onderzoek en herstel en voldoen aan de eisen aan hedendaagse keramiek. Dat kan voor een steen, een hele partij stenen of voor een wandkeramiek.’

Wat maakt jouw vak zo leuk? 
‘Als ik eigen werk maak ben ik compleet vrij in wat ik doe. Ik kan iets bedenken en uitvoeren, ik heb alle kennis en kunde in huis om mijn ideeën te realiseren. Meestal maak ik vooraf een plan als een houvast waar ik naartoe wil werken. Ik ontwerp meestal kleine series gebruikskeramiek en maak schetsen voor een heel concept. Het proces van klei bewerken tot draaien is op zich al heel boeiend. Je haalt aarde uit de bodem, je bewerkt het en dan krijgt het vorm. De bak aarde is ineens omgevormd tot 15 schalen, dat is toch geweldig! En als iets mislukt dan gooi je er water bij en dan kan je het materiaal weer opnieuw gebruiken. Vóór het gebakken is natuurlijk. Wat mij ook heel vrolijk stemt is dat ik dingen maak die mijzelf overleven. Mijn werk is in Brazilië, Zweden, België, het is internationaal verspreid. En misschien hang ‘ik’ wel honderd jaar aan een muur door een restauratie die ik heb gedaan.’

Waar haal je inspiratie vandaan?
‘Ik hou van de simpele vormen, de intuïtieve versieringen en ik vind het fascinerend hoe zoiets in eeuwen is ontwikkeld. Zo zag ik op een tentoonstelling een Japanse theekom uit de 13^e eeuw. Door de tijdloze vorm zou het nu zo in een winkel kunnen staan. Deze kom belichaamt de essentie van schoonheid en past precies in je handen. Ondanks alle ontwikkelingen in de afgelopen achthonderd jaar pakken we de kom nog precies zo vast om te eten en te drinken. Ik hou ook van bandkeramiek uit de steentijd, versierd met lijnen en patronen, gemaakt door talloze makers tot in de middeleeuwen. Al deze kennis wordt sinds de steentijd doorgegeven, deze moeten wij op onze beurt ook weer behouden en doorgeven. Het mooie is dat iedereen zijn eigen verhaal kan maken met keramiek, met de basale ingrediënten en technieken die sinds het begin van de civilisatie worden gebruikt.’

‘Het keramisch maakproces kan je op talloze momenten vormgeven, zoals de keuze voor het type klei, afwerking, de verschillende manieren om te bakken, atmosferen, spelen met temperaturen, houtoven, zout- en sodaoven, raku-oven, ontelbare glazuren en deklagen met verschillende kleuren. Shino glazuur is voor mij speciaal: alleen verkrijgbaar bij het stoken met een vlam – gas, olie of hout. De kleurschakeringen die dat oplevert zijn geweldig, van sneeuwwit over bloesemroze en intensief oranje tot pikzwart, waanzinnig mooi. Als ik namen zou moeten noemen dan zijn het voor mij zeker Lucie Rie en Hans Coper die mij inspireren. Ik hou van technieken die je nooit helemaal kan beheersen, daarmee komt er leven in het werk. Natuurlijk werk ik ook met door de industrie gemaakte poeders en glazuren, waardoor ik exacte resultaten verkrijg in mijn restauratieprojecten. Voor mijn eigen werk hou ik het meeste van natuurlijk materiaal: klei uit de sloot en de as uit mijn houtoven als ingrediënten voor mijn glazuur. Ik analyseer het materiaal niet en daarom weet ik nooit precies welke samenstelling het materiaal heeft. Ik test het wel van tevoren maar de effecten zijn niet exact te voorzien. Mijn uiteindelijke werk is om die reden altijd vol verassingen en soms teleurstellend. Dan zet ik het weg en ga dagen- of soms maandenlang niet kijken om afstand te doen van mijn verwachtingen.’

Wat zijn uitdagingen binnen jouw werk?
‘De grootste uitdaging is om geen verwachting te hebben want als die niet honderd procent uitkomt heb ik het fout gedaan. Dat is volgens mij een typisch maker ding, om naar de ‘fouten’ te kijken en teleurstelling te voelen in plaats van te zien hoe fantastisch het is geworden. Ik zie de het resultaat pas na de stook. Bij mij staat het werk vierentwintig uur in de oven en dan is het uit mijn handen. Ik hoop dan maar dat de oven doet wat ik denk dat het doet. Dat is heel anders dan bijvoorbeeld bij houtbewerken, dan ben je voortdurend bij het object. Maar ook daar kun je niet alles voorzien.’

Wat is je toekomstdroom?
‘Overal vervlakt en verdwijnt kennis en kunde. Opleidingen verdwijnen omdat zij niet meer van deze tijd zijn. Naar mijn mening is het beheersen van een maakproces heel belangrijk voor het voortbestaan van een civilisatie. Ik wil in Nederland een centrum voor keramiek opzetten. Ik wil kennis archiveren en doorgeven aan de volgende generatie. Door bezuinigingen hebben scholen op alle niveaus dit ambacht geschraapt. In Nederland zijn geen goede opleidingen meer op hoog niveau. Studenten van productdesign studies of beeldende kunst worden niet meer in de gelegenheid gesteld om met het materiaal klei serieus en diepgaand kennis te maken.’

Hoe zie jij de positie van de maker in de toekomst? 
‘De universiteiten Leiden, Delft en Erasmus Rotterdam hebben een alliantie gevormd onder de naam Centre for Global Heritage and Development. Kom maar op, want ‘ability is our treasure’. Om de essentiële dingen te maken heb je handen en je hoofd nodig. Het makerschap zal een zeer heterogene toekomst tegemoet gaan. Timmermannen en metselaars worden straks op de (restauratie) bouw met een rode loper ontvangen. Of dat voor het kunsthandwerk geldt betwijfel ik: wat in werkplaatsen gebeurt en als product geleverd wordt kan ook verder als plagiaat uit verre landen komen. Dit kun je niet tegenhouden zolang het vervoer en de lonen lekker goedkoop zijn. Er is maar een selecte groep mensen die handwerk op waarde schat en bereid is de prijs te betalen.’

Wat kan Crafts Council Nederland voor jou doen?
‘Een Meet the Maker live, zoals jullie voorstelde, zou een fantastisch idee zijn, waar alle leden bijeenkomen om te laten zien wat zij maken. Dat zal ongetwijfeld het beste zijn wat Nederland te bieden heeft. Ik zou met CCNL willen overleggen wat een keramisch centrum kan toevoegen.’

Meer zien van Sandra? Bekijk haar website en Instagram.

Meer Meet the Maker? Klik hier.